Ontstaansgeschiedenis blauwe tomaten

Om maar meteen een mogelijk misverstand uit de wereld te helpen: “blauwe” tomaten zijn niet door en door blauw in de letterlijke zin van het woord.

Als we het over blauwe tomaten hebben, dan bedoelen we daarmee tomaten die van de buitenkant een paarse kleur hebben. De term “paarse” tomaten zou de lading dus mogelijk beter dekken en inmiddels zijn er ook zaadfirma’s die de blauwe tomatenrassen aanbieden als “indigo” tomaten of “anthocyaan” tomaten of ook wel kortweg “antho” tomaten. Eén van deze alternatieve namen is wellicht een beter idee, omdat de naamgeving “blauw” niet helemaal aansluit bij de associatie die sommige mensen daarbij hebben. Zo lang dit echter niet algemeen gebeurt, hanteren we hier steeds de term “blauwe tomaten”.

De paarse kleur in de vruchten wordt veroorzaakt door anthocyanine, een stof uit de groep van de flavonoïden. Deze kleur werd in de tomaten geïntroduceerd via soortkruisingen met verwante soorten Solanum lycopersicoides, Solanum chilense en Solanum cheesemanii.

Onderzoekers van het team van Professor Dr. Jim Myers aan de Oregon State University (Corvallis, Oregon, USA) ontdekten dat de paarse kleur verder kon worden geïntensiveerd door de verschillende paarse genen uit de diverse reeds bestaande soortkruisingen door verdere kruising en selectie met elkaar te combineren in één plant.

Het veredelingsprogramma voor blauwe tomaten van de Oregon State University had niet zozeer als doel om vruchten met deze bijzondere kleur te ontwikkelen, doch vond met name plaats vanwege de diverse gezondheidsbevorderende effecten die aan de kleurstoffen uit de groep van de flavonoïden worden toegeschreven. Het veredelingsprogramma had dus als doel om tomatenrassen te ontwikkelen met een zo hoog mogelijk gehalte aan anthocyanine.

Uit onderzoek is gebleken dat de hoeveelheid anthocyanine echter slechts ongeveer 5% tot 10% bedraagt ten opzichte van blauwe bessen (dit is één van de rijkste bronnen van anthocyanine). Dit wordt echter gecompenseerd doordat tomaten een veel groter aandeel hebben in de jaarlijkse menselijke consumptie.

Uit het veredelingsprogramma van de Oregon State University komt de selectie ‘P20’ of ‘P20 Blue’, die vanaf omstreeks 2008 (onofficieel) is gaan circuleren onder tomatenhobbyisten. De selectie was op dat moment echter nog niet helemaal stabiel en werd onder de tomatenhobbyisten met name bekend onder de naam ‘OSU Blue’ (de letters “OSU” is de gebruikelijke afkorting voor Oregon State University). De officiële introductie van deze paarse tomaat vanaf de Oregon State Universty vond echter pas plaats in 2012, waarbij deze de naam ‘Indigo Rose’ verkreeg. ‘Indigo Rose’ moet dus worden gezien als de officiële (doorgeselecteerde en stabiele) versie van de onofficiële ‘OSU Blue’.

Doordat ‘OSU Blue’ in een vroegtijdig stadium als nog niet geheel stabiele selectie is gaan circuleren onder tomatenhobbyisten, is het goed mogelijk dat er inmiddels kleine verschillen aanwezig zijn tussen ‘OSU Blue’ selecties van verschillende herkomst. Ook is ‘OSU Blue’ de basis geweest om door anderen te gebruiken voor kruisingen om daarmee nieuwe blauwe tomatenrassen te ontwikkelen. In beginsel staat het blauwe kenmerk los van de kleur die het vruchtvlees kan aannemen. Hierdoor kan het blauwe kenmerk worden gecombineerd met alle denkbare overige vruchtkleuren en -vormen. Hierdoor wordt de komende jaren een hele serie nieuwe blauwe tomatenrassen verwacht die de paarse schil combineren met alle denkbare vruchtgrootte’s, -kleuren, en -vormen. Deze trend is omstreeks 2012 gestart met de introductie van enkele nieuwe anders gekleurde blauwe rassen en deze trend zal naar verwachting nog enkele jaren aanhouden.

De planten van blauwe tomaten kunnen onder koude omstandigheden ook een paarse verkleuring in de bladeren krijgen. Ook neemt de paarse verkleuring van de vruchten onder dat soort omstandigheden toe. Doordat de zaailingen ook al enigszins paars kleuren, kan in het zaailingenstadium al geselecteerd worden op de exemplaren met de meest paarse kenmerken (al blijkt er niet altijd een strikte correlatie aanwezig te zijn tussen de paarsheid van de bladeren en de paarsheid van de vruchten).