Paprika's en Pepers

Naamgeving en herkomst

De paprika is de vrucht van bepaalde gekweekte vormen van de soort Capsicum annuum. Deze soort is genetisch diploid (2n = 2x = 24) en behoort tot de nachtschadefamilie (Solanacea).

Tot deze zelfde botanische soort Capsicum annuum worden ook pepers gerekend. Wat is dan precies het onderscheid tussen paprika’s en pepers? Dit onderscheid kan worden gevonden in het gehalte van de stof capsaïcine (8-methyl-N-vanillyl-6-nonenamide) in de vruchten. Deze alkaloïde stof stimuleert de receptoren op de tong die gevoelig zijn voor hitte/pijn, hetgeen een branderig gevoel geeft. Ook is capsaïcine het belangrijkste ingrediënt van het zelfverdedigingsmiddel pepperspray.

Tot de paprika’s worden de vormen gerekend met lage gehaltes aan capsaïcine, waardoor de vruchten als groente kunnen worden gebruikt. Tot de pepers worden de vormen gerekend met hoge gehaltes aan capsaïcine, waardoor de vruchten niet als groente maar als specerij, voor het kruiden van gerechten worden gebruikt. Het is het placentaal weefsel van de vrucht (zaadlijsten) waar de productie van de stof voornamelijk plaatsvindt.

De meeste paprika’s die in West-Europa worden aangeboden hebben grote geblokte vruchten met dikke vruchtwand, terwijl de meeste pepers klein van stuk zijn en een smalle puntige vorm hebben. Hierdoor zijn paprika’s en pepers door de consument goed van elkaar te onderscheiden. Aangezien beide vormen echter tot dezelfde botanische soort behoren, zal het voor een plantenveredelaar geen enkel probleem zijn om de eigenschappen te mixen, dus bijvoorbeeld vruchten met het uiterlijk van een paprika maar de smaak van een peper. De laatste jaren komen er ook zogenaamde zoete puntpaprika’s op de markt die meer op een peper lijken, maar desalniettemin de smaak van een paprika hebben.

De soort Capsicum anuum komt oorspronkelijk uit Zuid- en Midden-Amerika en behoort net als de aardappel, tomaat en aubergine tot de nachtschadefamilie, Solanaceae. De soort werd al eeuwen gecultiveerd door de Indiaanse bevolking en werd door hen gebruikt als specerij. Hierdoor waren er in het pre-Columbiaanse tijdperk reeds diverse cultuurvormen uitgeselecteerd. De soort werd vervolgens aan het eind van de 15-de eeuw “ontdekt” door de mannen van Christoffel Columbus, deze was eigenlijk op zoek naar een alternatieve bron van Zwarte Peper, vandaar dat de naam Pimiento werd gegeven aan de plant. De soort verspreidde zich vervolgens naar Europa en de rest van de wereld.

De geslachtsnaam Capsicum is afgeleid van het Griekse woord ‘kapto’, hetgeen ‘bijten’ betekent. Dit heeft natuurlijk alles te maken met de zeer scherpe smaak van de vruchten. De soortnaam annuum betekent ‘eenjarig’, terwijl dit eigenlijk niet per definitie juist is. De plant kan in gebieden zonder wintervorst namelijk verscheidene seizoenen overleven en dan tot een grote meerjarige struik uitgroeien.

De Nederlandse naam ‘paprika’ is afkomstig van de Balkan, waar de soort werd geïntroduceerd via de Ottomanen. Met name de Hongaren hebben de paprika tot hun nationale groente gemaakt.

Omdat in de collectie van FruitLent de nadruk op paprika’s ligt (en minder op pepers), wordt hierna steeds het woord “paprika gebruikt. In de meeste gevallen kan echter in plaats van het woord “paprika” ook “peper” gelezen worden.

Kenmerken en teelt

De paprika is een warmte minnende éénjarige plant die bij voorkeur onder glas moet worden geteeld. Buitenteelt is ook mogelijk, mits de plek zonnig en beschut ligt en de bodem goed doorwortelbaar is met voldoende watertoevoer. Voor de teelt in een onverwarmde hobbykas en voor de buitenteelt zijn krachtig groeiende rassen aan te bevelen.
De rassen die in de professionele Nederlandse glastuinbouw worden gebruikt, zijn over het algemeen minder geschikt voor de buitenteelt of voor de teelt in een onverwarmde hobbykas. Deze rassen zijn namelijk geselecteerd op een matige groeikracht, waardoor ze onder minder gunstige omstandigheden sneller groeistagnatie zullen vertonen.

In de kas worden de planten met twee hoofdtakken langs een touw omhoog geleid, waarbij zijscheuten periodiek worden ingekort (dus niet in z’n geheel worden weggebroken zoals bij tomaten). In de buitenteelt wordt langs de plant een stevige stok geplaatst en wordt de plant gewoonlijk niet gesnoeid.

Net als de tomaat is de soort Capsicum annuum buitengewoon rijk aan allerhande vormen en kleuren. Ook hierdoor zijn er in binnen- en buitenland veel hobbyisten actief die een grote collectie met veel verschillende vormen en kleuren paprika’s en pepers beheren.

Het is min of meer gebruikelijk dat paprika’s worden ingedeeld naar de kleur van de vruchten. Het is goed om daarbij op te merken dat paprika’s in het onrijpe stadium een andere kleur hebben dan in het rijpe stadium, doch in beide stadia eetbaar zijn en ook in beide stadia worden verhandeld. Het meest bekend is natuurlijk de groene paprika die in het rijpe stadium rood kleurt en in beide stadia wordt verhandeld. In de handelskanalen komt het daarom soms voor dat een groene paprika gedeeltelijk doorkleurt naar rood.

We zullen hier wat langer stil staan bij de verschillende kleuren die een paprika kan hebben.

De volgende vijf kleuren kunnen worden onderscheiden in het onrijpe stadium:

  • Groen: de meeste rassen zijn in het onrijpe stadium groen van kleur;
  • Wit: hiermee wordt in feite bedoeld: crêmekleurig. Deze vruchten hebben geen bladgroen. Gewoonlijk hebben de planten van dergelijke rassen ook wat lichtergroen gekleurde bladeren;
  • Paars (ofwel violet): dit is in feite een groene paprika met een paars gekleurd velletje. Als de vrucht open wordt gesneden ziet deze er van binnen hetzelfde uit als een groene paprika. Ook verdwijnt de paarse kleur van het velletje na verhitting;
  • Lila: is eigenlijk een witte paprika met een paars velletje. Dit is een grapje van de plantenveredelaar: de basiskleur wit is gecombineerd met het paarse velletje van de paarse paprika, waardoor de vrucht aan de buitenkant een prachtige lila kleur verkrijgt. Van binnen is deze echter gewoon wit van kleur en ook hier verdwijnt de kleur van het paarse velletje na verhitting. Ook de planten van lila gekleurde paprika’s hebben -net als die van witte paprika’s- wat lichtergroen gekleurde bladeren;
  • Lichtgroen: dit is een tussenkleur van groen en wit. De lichtgroene kleur komt in verschillende gradaties voor.

De volgende vijf kleuren kunnen worden onderscheiden in het rijpe stadium:

  • Rood: de meest voorkomende kleur;
  • Geel: ook deze kleur is vrij bekend;
  • Helderoranje: ook deze kleur treffen we regelmatig in de winkelschappen aan;
  • Donkeroranje: deze kleur zit tussen helderoranje en rood in. Vruchten met deze donkere kleur oranje zijn betrekkelijk onbekend. In de winkel treft u slechts de helderoranje vorm aan;
  • Bruin: deze kleur is ook betrekkelijk onbekend, doch daarom zeker niet minder fraai.

Als de paprika rijpt, en dus de bovenomschreven eindkleur aanneemt, verandert de smaak. In de onrijpe kleur smaken ze nog wat bitter, terwijl de vrucht in het rijpe stadium de zoete smaak verkrijgt. Het is afhankelijk van het ras welke kleur de vrucht in het onrijpe stadium heeft en welke kleur deze heeft in het rijpe stadium. Tevens kunnen de smaakkenmerken variëren tussen de rassen. Het is derhalve niet per definitie zo dat alle geel en oranje gekleurde paprika’s veel zoeter / zachter smaken dan de rode, doch door afspraken die tussen plantenveredelaars, tuinders en afzetorganisaties zijn gemaakt, is dit meestal wel het geval (de eigenschappen van de rassen worden dus aangepast aan de verwachtingen van de consument).

Omschrijving collectie FruitLent

In FruitLent worden elk jaar 10 à 15 paprikaplanten in de hobbykas aangeplant. Elk jaar wordt een selectie gemaakt uit verschillende rassen, waardoor nagenoeg alle denkbare kleuren die een paprika in het onrijpe en in het rijpe stadium kan aannemen aanwezig zullen zijn. Er bestaat een sterke persoonlijke voorkeur voor de normale geblokte types, waardoor types met andere vruchtvormen niet zo vaak in FruitLent groeien. Incidenteel worden enkele pepers gekweekt.

De planten worden in de hobbykas gesnoeid op twee hoofdtakken en langs een touw omhoog geleid.

Er is ervaring opgedaan met de volgende rassen (deze zijn dus niet allemaal elk jaar in FruitLent aanwezig).