Kaki (persimoen)

Naamgeving en herkomst

De kaki behoort tot de soort Diospyros kaki en wordt ook wel Oriëntaalse persimoen, Aziatische persimoen of Japanse persimoen genoemd. Soms wordt de naam ‘Sharon’ ook wel als synoniem voor de kaki gebruikt, doch hieronder onder de kop “commerciële aspecten” leest u waarom dit niet correct is.

Tot het geslacht Diospyros behoren nog diverse andere soorten met eetbare vruchten, zoals de winterharde Amerikaanse persimoen (Diospyros virginiana) die kleinere vruchten draagt en de eveneens winterharde lotusboom ofwel dadelpruim (Diospyros lotus) die nog kleinere vruchten draagt. Daarnaast zijn er nog diverse andere niet-winterharde Diospyros-soorten uit tropische en sub-tropische gebieden.

De soorten Diospyros kaki en Diospyros virginiana zijn beiden genetisch hexaploid (2n = 2x = 90), terwijl de soort Diospyros lotus diploid (2n = 2x = 30) is.

We zullen ons hier verder voornamelijk beperken tot de soort Diospyros kaki. Deze komt van nature voor in de Himalaya en in de bergen van Myanmar, Thailand, Indochina, Korea en Japan.

Kenmerken en teelt

De kaki is een vrij hoge, bladverliezende boom met een afgeronde, open kruin. Het hout van de kakiboom is zeer hard en kan gebruikt worden voor de fabricage van meubels. De knoppen van de boom beginnen in Nederland al in februari te schuiven. De bladeren die later in het seizoen verschijnen zijn alternerend geplaatst, leerachtig, ovaal van vorm en tot maximaal 25 x 10 cm groot. Ze zijn van boven glanzend en donkergroen en aan de onderkant bezet met een zilverbruine beharing. Voordat de bladeren in het najaar afvallen, hebben ze prachtige herfstkleuren. Dit geeft de boom op dat moment een hoge sierwaarde.
De bloemen bloeien in Nederland in juni en verschijnen aan de uitlopende scheutjes op het éénjarige hout. Er wordt onderscheid gemaakt tussen vrouwelijke en mannelijke bloemen. Kakibomen zijn gewoonlijk ofwel vrouwelijk ofwel mannelijk. De vrouwelijke bloemen staan solitair in de bladoksels. De mannelijke bloemen (indien van toepassing) staan met drie bijeen in de bladoksels.
De meeste commerciële rassen dragen uitsluitend vrouwelijke bloemen. Er zijn ook enkele rassen met mannelijke en vrouwelijke bloemen aan één boom. Dan zijn er tenslotte mannelijke rassen die derhalve een overvloed aan mannelijke bloemen vormen en die met name voor de bestuiving worden gebruikt. Op dergelijke mannelijke bomen kunnen soms toch enkele tweeslachtige bloemen voor komen.

De vrucht van de kaki heeft min of meer de vorm, grootte en kleur van een tomaat, met als belangrijkste uiterlijke verschil dat zich op de plaats van de steelaanzet nog de vierslippige bloemkelk bevindt: vier enigszins puntig toelopende blaadjes die op het tijdstip van consumptie in de meeste gevallen al verdord zijn.

Een kaki-boom kan parthenocarp vruchten zetten, hetgeen wil zeggen dat er ook zonder voorafgaande bestuiving en bevuchting toch vruchten gevormd worden die vervolgens uiteraard geen zaden bevatten. Dit betekent dat bestuiving van de vrouwelijke bloemen dus niet noodzakelijk is om vruchten te kunnen verkrijgen. Wel of geen bestuiving kan (afhankelijk van het type ras) echter wel van invloed zijn op de smaak van de vruchten. Meer hierover leest u hierna onder de kop “zoete of wrange vruchten?”.

Dat de subtropische kaki ook in Nederland buiten is te telen, trachten we in FruitLent te bewijzen. De kaki-boom is in het Nederlandse klimaat echter niet geheel winterhard. Volgens literatuurgegevens, bestaan er wel verschillen in de mate van winterhardheid tussen de verschillende rassen. In Nederland is het planten van een extra aangepast ras derhalve aan te bevelen. Ook zou de boom meer winterhard zijn indien deze is geënt op een onderstam van Amerikaanse persimoen (Diospyros virginiana) of de lotusboom / dadelpruim (Diospyros lotus). In tijden van strenge wintervorst zijn beschermingsmaatregelen echter aan te bevelen.
Er zijn inmiddels ook enkele extra winterharde rassen op de markt die zijn ontstaan uit een soortkruising tussen de Amerikaanse persimoen (Diospyros virginiana) en de Aziatische persimoen (Diospyros kaki). Eén van deze extra winterharde rassen staat hieronder beschreven in de collectie van FruitLent.

Onder Nederlandse omstandigheden zijn de vruchten aan de boom pas vanaf half november door en door oranje verkleurd. Het blad is dan al van de boom gevallen en de vruchten hangen dan als oranje lampionnen aan de boom. Ook dan heeft de boom een hoge sierwaarde.
De vruchten worden zo laat mogelijk geoogst. Dit betekent dat rond die tijd goed moet worden opgelet waneer de vorst in valt. Een klein beetje vorst zal de vruchten niet meteen beschadigen, maar vóór een strenge vorst moet de boom meteen in zijn geheel worden geoogst. Dit betekent dat de oogst gewoonlijk plaatsvindt in de tweede helft van november, of soms zelfs pas in december.
Na de oogst moeten de vruchten binnen narijpen. Het rijpen wordt versneld indien de vruchten met ander rijp fruit (appels, bananen) samen worden gelegd, net als bij kiwi’s het geval is. Het ethyleengas dat de andere rijpe vruchten afgeven, zal de rijping van de kakivruchten versnellen.

Zoete of wrange vruchten ?

Van origine bevatten de vruchten van de kaki -zelfs wanneer ze mooi oranjerood gekleurd zijn en dus plukrijp zijn- een zeer hoog gehalte aan tannine, waardoor de vrucht bijzonder wrang smaakt en in deze toestand niet eetbaar is. De vrucht moet narijpen en geheel zacht worden waardoor de tanninen volledig verdwijnen en de vrucht de bekende zoete en aromatische smaak verkrijgt.

In de duizenden jaren dat de kaki reeds in cultuur is, zijn er door selectie echter rassen ontstaan waarbij deze eigenschap werd veranderd. Er wordt nu onderscheid gemaakt tussen vier verschillende typen, welke worden aangeduid met de lettercodes PVAPCAPVNA en PCNA.
 Lees hier verder over de uitleg van de verschillende typen astringentie bij kaki.

Commerciële aspecten

De commerciële teelt vindt plaats in diverse subtropische gebieden en in tropische gebieden boven de 1.000 meter. Belangrijke productielanden zijn China, Japan, Korea, Brazilië, Israël en Italië.

In de winkel worden dikwijls kaki’s aangeboden onder de merknaam Sharon ®. Deze zijn afkomstig van het ras ‘Triumph’ uit de Sharonvallei in Israël en zijn meestal pitloos (parthenocarp). Het vruchtvlees van het rijpe Sharonfruit is lichtoranje, terwijl dat van veel andere kaki’s donkeroranje gekleurd is. De naam Sharonfruit wordt vaak als synoniem gebruikt voor kaki. Dit is formeel niet juist. De benaming Sharonfruit geldt alleen voor de ‘Triumph’-kaki’s uit de Sharonvallei die onder deze merknaam op de markt worden gebracht.

Omschrijving collectie FruitLent

In FruitLent is één kakiboom aangeplant. Bij de boom is druppelbevloeiing met een capaciteit van 4 liter per uur aanwezig.

Met de navolgende rassen is in FruitLent ervaring opgedaan:

FruitLent

Dar Sophievki

nikitas_gift2

Nikitskaya Bordovaya

FruitLent

Sosnovskaya